Coraz częściej analizuje w kancelarii sprawy w których przedsiębiorcy po dostrzeżeniu pomyłki dokonują wstecznej korekty podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, natomiast ZUS uznaje takie działanie za niedozwolone.
Czy przedsiębiorca ma prawo wstecznie podwyższyć deklarowaną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne?
Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym oraz obliczania i opłacania składek reguluje ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1009; powoływana dalej jako: ustawa systemowa).
Przedsiębiorcy, których przychody nie przekraczają 120 tys. zł mogą skorzystać z ulgi „Mały ZUS Plus”, które dają możliwość przez 36 miesięcy płacenia składek na ubezpieczenie społeczne w zaniżonej wysokości- do 30% minimalnego wynagrodzenia brutto. Tego rodzaju rozwiązanie pozwala zmniejszyć koszty prowadzenia działalności gospodarczej, ale powoduje też zmniejszenie podstawy wymiaru składek, co stanowi niekorzystne rozwiązanie dla wielu przedsiębiorców, którzy dla własnego poczucia bezpieczeństwa chcieliby aby w przyszłości uzyskiwać możliwe świadczenia w oparciu o wyższą podstawę. Tym samym ustawa wyraźnie daje jednak możliwość zadeklarowania wyższej podstawy wymiaru składek.
Art. 18c ust 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi wprost, że „Podstawa wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku”.
Ponadto ustawodawca dał osobom ubezpieczonym możliwość rezygnacji z uzyskanej ulgi. Strona internetowa ZUS zawiera jasną informację kierowaną do ubezpieczonych, iż „Będziesz mógł zrezygnować z uprawnienia do ustalania podstawy wymiaru składek w zależności od wysokości dochodu, tj. do korzystania z „małej działalności plus”. Zrezygnować możesz w każdym czasie, a więc także od dnia nabycia do niego prawa. Nie zgłoszenie się do niej w terminie też jest uznawane za rezygnację z „małego ZUS plus”. (…) Możesz też zrezygnować z uprawnienia do „małej działalności plus” po pewnym okresie korzystania z niego. Zrezygnować możesz najwcześniej od miesiąca w którym przekażesz wyrejestrowanie z ubezpieczeń.”.
Żaden przepis nie stoi na przeszkodzie aby dokonać podwyższenia podstawy wymiaru składek przy jednoczesnym korzystaniu z ulgi Mały ZUS Plus.
Z treści ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie wynika brak możliwości wstecznego korygowania wysokości podstawy wymiaru składek z niższej na wyższą, przy jednoczesnym dalszym podleganiu uldze Mały ZUS Plus. Art. 18 ust. 8a wspomnianej ustawy, który wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2019 roku wyraźnie wskazuje, że „W przypadku gdy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi zadeklarowana kwota, zadeklarowanie przez ubezpieczonego kwoty wyższej niż obowiązująca go najniższa podstawa wymiaru składek oznacza rezygnację z ustalenia podstawy wymiaru składek w kwocie najniższej i nie podlega korekcie przez ubezpieczonego za miesiąc, w którym zadeklarował wyższą kwotę podstawy wymiaru składek.”. Cytowany przepis zabrania jedynie możliwości dokonania korekty deklaracji z wyższej na niższą, jednocześnie przewidziana jest możliwość zadeklarowania kwoty wyższej podstawy niż obowiązująca najniższa podstawa wymiaru składek. Ustawodawca stwierdził jedynie, że opłacanie przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne od wyższej kwoty niż obowiązujące go minimum automatycznie oznacza rezygnację z ustalenia podstawy wymiaru składek w kwocie najniższej i nie podlega korekcie za miesiąc, w którym zadeklarował on wyższą kwotę podstawy wymiaru składek.
Skorzystanie z możliwości opłacania niższych niż wynikające z zasad ogólnych składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej zostało uzależnione od wyłącznej decyzji samego płatnika tych składek. Raz podjęta decyzja nie ma przy tym charakteru wiążącego, Płatnik składek w ciągu roku kalendarzowego może zmienić decyzję, ustalając podstawę wymiaru składek na kwotę wyższą niż ta wynikająca z wysokości faktycznego przychodu.
Do płatników korzystających z “małego ZUS” maja zastosowanie ogólne regulacje dotyczące zasad dokonywania ewentualnych korekt w złożonych deklaracjach. W okolicznościach niniejszej sprawy chodzi tu zwłaszcza o normę art. 41 ust. 6 ustawy systemowej, w myśl której płatnik składek jest zobowiązany złożyć imienny raport miesięczny korygujący w formie nowego dokumentu zawierającego wszystkie prawidłowe informacje określone w ust. 3-5, jeżeli zachodzi konieczność korekty danych podanych w imiennym raporcie miesięcznym w przypadku stwierdzenia przez płatnika nieprawidłowości. Ustawa systemowa nie wyjaśnia przy tym co należy rozumieć pod pojęciem owych “nieprawidłowości”, w związku z czym wykładni tego sformułowania należy dokonywać każdorazowo w odniesieniu do konkretnych okoliczności faktycznych, mając na uwadze ogólny cel tej regulacji.
Norma art. 41 ust. 6 ustawy systemowej znajduje zastosowanie nie tylko w sytuacji, gdy konieczność dokonania korekt wynika ze zorientowania się przez samego płatnika, że popełnił błąd. Konieczność dokonania korekt może bowiem być spowodowana wykryciem nieprawidłowości przez ZUS. W tym zaś przypadku nie budzi wątpliwości, iż nie chodzi tu tylko o nieprawidłowości formalne (czyli np. o błędy rachunkowe), ale także o sytuacje poprzedzone przeprowadzeniem przez organ postępowania wyjaśniającego (często obszernego), skutkującego np. objęciem danej osoby ubezpieczeniami społecznymi, mimo że nie była w ogóle do takich ubezpieczeń zgłoszona. Zasada równego traktowania obu stron (tj. tak organu rentowego, jak i ubezpieczonego) nakazuje zatem w takiej sytuacji także i płatnikowi przyznanie prawa do dokonania korekty błędów innych aniżeli stricte rachunkowe.
Gdyby intencją ustawodawcy było ograniczenie możliwości dokonywania korekt na podstawie art. 41 ust. 6 wyłącznie do kwestii drobnych, formalnych, posłużyłby się w tym przepisie pojęciem bardziej precyzyjnym niż “nieprawidłowości”, mieszczące w sobie znacznie więcej znaczeń niż tylko te, odnoszące się do zwykłych błędów czy pomyłek.
Podobne artykuły
