Co do zasady renty z tytułu niezdolności do pracy przyznawane są na zamknięty okres czasu.
Możliwe jest, zgodnie z art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przyznanie renty stałej w ściśle określonych przypadkach, ale zasadą jest przyznanie renty okresowej. Wówczas przysługuje ona przez okres wskazany w decyzji organu rentowego lub wyroku Sądu.
Obecnie niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat.
Zgodnie z art. 13 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, z zastrzeżeniem ust. 3. W art. 13 ust. 3 tej ustawy ustawodawca dodaje, że niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż 5 lat, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu.
Szerszej analizy możliwości przyznania świadczenia rentowego na stałe dokonał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 marca 2019r., sygn. akt: I UK 72/18, w którym to wyraźnie stwierdzono iż:
‘Począwszy od 1 listopada 2005 r. przyznana osobie uprawnionej renta z tytułu niezdolności do pracy powinna być wyłącznie rentą okresową, o której mowa w art. 59 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach. Od tego dnia weszły bowiem w życie przepisy ustawy z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, która wprowadziła w art. 13 zmiany dotyczące ustalania przewidywanego okresu niezdolności do pracy. Obecnie niezdolność do pracy powinna być orzekana na okres nie dłuższy niż 5 lat (art. 13 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach), chyba że według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu – wówczas niezdolność do pracy jest orzekana na okres dłuższy niż 5 lat (art. 13 ust. 3 tej ustawy).
W wyroku z 2 marca 2017 r., I UK 100/16 Sąd Najwyższy dodał, że w polskim systemie prawnym – w obowiązującym stanie prawnym – nie jest znana instytucja renty dożywotniej, tj. prawa do renty niezależnego od zmiany okoliczności istniejących od chwili jej przyznania.
Renty nie są przyznawane bezterminowo, lecz na czas spełniania przesłanki niezdolności do pracy. Nie ma podstawy prawnej do wypłaty renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, co do której nie jest spełniona przesłanka niezdolności do pracy, więc nawet trwałości niezdolności do pracy nie należy rozumieć jako stanu nieodwracalnego, niezmiennego do końca życia, lecz jako kondycję mającą cechy trwałości w tym znaczeniu, że nie jest możliwe rozsądne przewidywanie, że jej zmiana nastąpi przed upływem 5 lat. Oznacza to, że dopuszczalne jest także wcześniejsze przeprowadzanie badania lekarskiego, na wniosek lub z urzędu, w celu ustalenia zmiany stopnia niezdolności do pracy, braku tej niezdolności lub jej ponownego powstania.
Można bronić poglądu, że zachowanie w art. 59 ustawy o emeryturach i rentach pojęć “niezdolność do pracy okresowa” i “trwała”, jako odpowiadających rencie stałej i okresowej, pozwala na ustalenie niezdolności do pracy “na trwałe”, lecz wymaga to jego pogodzenia z nową treścią art. 13 ust. 3 ustawy.
Orzeczenie niezdolności do pracy na czas dłuższy niż 5 lat z określeniem daty końcowej jest zawsze możliwe na podstawie stanu wiedzy medycznej co do rokowań odzyskania zdolności do pracy. W konsekwencji uzasadnione jest stwierdzenie, że choć ustawodawca nie usunął “renty stałej” z systemu świadczeń z tytułu niezdolności do pracy, to przy wykładni art. 13 ust. 2 i 3 ustawy o emeryturach i rentach należy odwołać się do celu ustawy nowelizującej, którym zgodnie z uzasadnieniem projektu była racjonalizacja wydatków na renty”.
Wyraźnej analizy warunków otrzymania renty przyznanej na okres dłuższy niż 5 lat dokonał Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia z dnia 24 października 2019 r., zgodnie z treścią którego:
“Celem art. 13 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach jest zagwarantowanie osobie która przed dniem badania lekarskiego była długotrwale uprawniona do renty (co najmniej 5 lat) i nadal jest niezdolna do pracy, a której jednocześnie brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. 1, prawa do renty aż do osiągnięcia wieku emerytalnego, niezależnie od spełniania przez cały ten okres warunku niezdolności do pracy”.
Jak wynika z powyższego instytucja renty stałej (bezterminowej) jest obecnie niemalże wygasła, tylko w przypadku osób w okresie przedemerytalnym możliwe jest przyznanie świadczenia za okres przekraczający 5 lat.
Podobne artykuły
