Prowadząc od kilkunastu lat sprawy przeciwko ZUS o przyznanie prawa do emerytury z uwagi na pracę wykonywaną w szczególnych warunkach, łatwo jest mi dostrzec rodzaje stanowisk pracy, które stwarzają problemy. Takim stanowiskiem jest niewątpliwie stanowisko kierownika budowy.
Kwestia wykonywania pracy w szczególnych warunkach przez osoby zatrudnione na stanowisku kierownika budowy była już wielokrotnie przedmiotem orzecznictwa Sądu Najwyższego i sądów powszechnych.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 kwietnia 2014 roku, I UK 377/13 podkreślił, że „przy ocenie, czy dozór stanowi pracę w szczególnych warunkach, łącznikiem jest bowiem narażenie ubezpieczonego na czynniki istniejące na stanowiskach pracy podwładnych zatrudnianych w szczególnych warunkach, a z tego punku widzenia nie jest istotne, czy nadzór dotyczył pracy wykonywanej przez pracowników podległych mistrzom, bądź brygadzistom, czy też czynności tych ostatnio wymienionych pracowników, skoro przełożeni pracują w takich samych warunkach jak ich podwładni.”
Ponadto Sąd Najwyższy stwierdził, że „jeśli czynności wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w pkt 24, działu XIV, wykazu A rozporządzenia kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego, ile czasu pracownik poświęca na dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji. Nie ma bowiem żadnych podstaw do wyłączania takiego rodzaju czynności administracyjno-biurowych z czynności polegających na sprawowaniu dozoru i traktowania ich odrębnie.
Często sądy lub biegli powołani do wydania opinii specjalistycznej w sprawie stwierdzają, iż kierownik budowy nie pełnił bezpośredniego nadzoru stale i w pełnym wymiarze czasu prac, gdyż te czynności wykonywali pracownicy mu podlegli – majstrowie.
Taki argument należy uznać za chybiony.
Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 14 lipca 2016 r., sygn. akt III AUa 1250/15, podkreślił, że: “dozór inżynieryjno-techniczny – aby można zakwalifikować do pracy warunkach szczególnych – nie musi być sprawowany wyłącznie nad robotnikami czy pracownikami fizycznymi, ale może dotyczyć również pracowników specjalistycznych (np. inżynierów), jeśli tylko wykonują oni prace, którą można zakwalifikować do prac wskazanych w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach, jako prace w warunkach szczególnych”.
W orzecznictwie podkreśla się, że w sytuacji, gdy dozór inżynieryjno- techniczny jest pracą w szczególnych warunkach i praca polegająca na dozorze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ma potrzeby ustalania, ile czasu ubezpieczony poświęcał na bezpośredni nadzór nad pracownikami, a ile na inne czynności, które również były związane z tym dozorem. Osoba wykonująca dozór inżynieryjno-techniczny nad pracami wykonywanymi w warunkach zagrażających bezpieczeństwu nie musi jednak stale przebywać na stanowiskach, gdzie jest wykonywana praca, a w zakresie jej obowiązków może być przewidziane sporządzanie dokumentacji, planów organizacyjnych i innych czynności.
Ponadto, w wyroku z dnia 7 listopada 2016 r., sygn. akt III UK 12/16 (LEX nr 2163306) Sąd Najwyższy podał, że norma z wykazu A, Dział XIV, poz. 24 stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze spełnia się również wtedy, gdy osoby sprawujące kontrolę lub dozór nie mają bezpośredniego zwierzchnictwa nad pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach. Ich rola nie musi polegać na takim zwierzchnictwie, lecz sprowadza się do wykonywania kontroli lub dozoru inżynieryjno- technicznego, które wcale nie muszą obejmować bezpośredniej pracy pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Wystarcza, że kontrolujący czy nadzorujący pracują w określonym miejscu i tam wykonują swoją pracę, czyli na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Podstawowe to znaczy główne, kluczowe i zasadnicze. Nie przesądza o tym zatrudnienie przeważającej liczby pracowników przy pracach w szczególnych warunkach, lecz to, czy dla osiągnięcia celu postawionego oddziałowi (wydziałowi) konieczne było wykonywanie prac wymienionych w rozporządzeniu. W tym ujęciu termin „podstawowe” koncentruje uwagę nie na zbiorowości pracowników, ale na funkcji przypisanej wyodrębnionej strukturze pracodawcy. Sąd Najwyższy wskazał też, że kontrola i dozór jako praca w szczególnych warunkach nie może być redukowana tylko do bezpośredniej kontroli i zarządzania pracami pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Oznacza to, że norma ta spełnia się nie tylko w odniesieniu do bezpośrednich przełożonych tych pracowników, czyli majstrów, mistrzów lub starszych mistrzów, lecz może obejmować także kierowników wydziałów, którzy pośrednio sprawują kontrolę lub dozór i jeśli ich praca na stanowiskach z Działu XIV, poz. 24, wykonywana była w szkodliwych warunkach, wynikających z wykonywania pracy podstawowej przez innych pracowników w szczególnych warunkach. Nie jest jednak wykluczone, iż kontrolą objęci są inni pracownicy, czyli niewykonujący pracy w szczególnych warunkach oraz że wykonywana jest praca administracyjna, która składa się na własną rodzajową pracę w szczególnych warunkach z Działu XIV, poz. 24.
Podobne artykuły
