Emerytura PomostowaWcześniejsza emerytura
Spółdzielcza umowa o pracę, a praca w warunkach szczególnych.
Czy okres wykonywania pracy w charakterze członka spółdzielni może być zaliczony do okresu pracy w szczególnych warunkach?
Na wstępie warto zdefiniować tytułowe pojęcia. Na podstawie spółdzielczej umowy o pracę członek spółdzielni zobowiązany jest do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz spółdzielni, a spółdzielnia zobowiązana jest do zatrudniania go i wypłacania mu wynagrodzenia. Dodatkowo członek spółdzielni ma prawo do udziału w czystej nadwyżce bilansowej.
Z kolei praca o szczególnym charakterze to praca wymagająca od pracownika szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się. Zgodnie z art. 32 ust. 1 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS pracą w warunkach szczególnych jest praca o znacznej szkodliwości dla zdrowia pracownika lub o znacznym stopniu uciążliwości, lub wymagająca wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne, lub otoczenia. Z pracą w warunkach szczególnych związane są także i pewne wyjątkowe uprawnienia emerytalne takie jak wcześniejsza emerytura czy rekompensata.
Co do zasady zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okres wykonywania pracy w charakterze członka spółdzielni nie może zostać zaliczony do okresu, od którego zależy nabycie prawa do wcześniejszej emerytury w związku z pracą w szczególnych warunkach (wyrok z dnia 18 stycznia 2005 r., sygn. akt II UK 136/04, LEX nr 602703; wyrok z dnia 8 grudnia 2009 r., sygn. akt I UK 186/09, OSNP 2011/13-14/189; wyrok z dnia 25 kwietnia 2012 r., sygn. akt I UK 384/11, LEX nr 1212661).
Istnieje jednak furtka umożliwiająca zaliczenie spółdzielczej umowy o pracę do kategorii prac w warunkach szczególnych.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 stycznia 2005 r. (sygn. akt I UK 142/04), stwierdził że:
gdyby okazało się, iż członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej wykonuje swoją pracę w reżimie ściśle takim jaki przewidziany jest w stosunku pracy, to mimo istniejącego członkostwa należałoby ją kwalifikować jako wykonywaną w ramach stosunku pracy.
Kontynuację tego poglądu stanowi wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2009 r. (sygn. akt I UK 186/09), w uzasadnieniu swojego orzeczenia Sąd podkreśla, że członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej wykonujący swoją pracę w reżimie ściśle takim, jaki przewidziany jest w stosunku pracy, mimo istniejącego członkostwa, wykonuje ją w ramach stosunku pracy. A zatem wyłącznie formalne nawiązanie stosunku członkostwa, bez zamiaru jego faktycznej realizacji i bez możliwości korzystania z uprawnień przyznanych członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych na podstawie Prawa spółdzielczego, może doprowadzić do ustalenia pracowniczego charakteru zatrudnienia spółdzielcy. Będzie to konsekwencja przyjęcia, że przystąpienie do spółdzielni miało charakter pozorny, a strony rzeczywiście porozumiały się co do tego, że zatrudnienie będzie wykonywane na podstawie umowy o pracę (art. 83 § 1 k.c.). Natomiast wykonywanie pracy na podstawie ważnego stosunku członkostwa wyklucza kwalifikowanie jej jako stosunku pracy.
A zatem odpowiadając na wcześniej postawione pytanie, co do zasady, okres wykonywania pracy w charakterze członka spółdzielni nie może być zaliczony do okresu pracy w szczególnych warunkach. Tylko pozorne członkostwo w spółdzielni i wykonywanie pracy w warunkach szczególnych na podstawach charakterystycznych dla stosunku pracy umożliwia zakwalifikowanie tej pracy do pracy w warunkach szczególnych. W innym wypadku status członka spółdzielni wyklucza zakwalifikowanie wykonywanej w jej ramach pracy w warunkach szczególnych do pracy w warunkach szczególnych uprawniających do wcześniejszej emerytury bądź rekompensaty.
Podobne artykuły
