Dokumenty on-line - odwołania od decyzji ZUS
Kontrola ZUSZwrot kwot do ZUS

Świadczenie nienależne i świadczenie nienależnie pobrane – różnice.

Dzisiejszy wpis poświęcony jest zasadom rozróżnienia świadczeń nienależnych i świadczeń nienależnie pobranych. Temat ten jest poruszany w mojej kancelarii niemal przy każdej poradzie dotyczącej decyzji zus zobowiązującej do zwrotu wypłaconych świadczeń (zasiłków, emerytur, rent, świadczeń przedemerytalnych i rehabilitacyjnych). Dwa pozornie tożsame sformułowania rodzą jednak skrajnie inne skutki.

Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

  • świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;
  • świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Kwestia zwrotu nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczenia chorobowego uregulowana została także w art. 66 ust. 2 ustawy zasiłkowej, zgodnie z którym:

– w przypadku pobrania nienależnego świadczenia z winy ubezpieczonego lub wskutek okoliczności takich jak wykonywanie w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracy zarobkowej lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem.

Zgodnie natomiast z art. 138 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, osoba która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Stosownie do ust. 2 pkt 1 tego artykułu za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

 

Świadczenie nienależne i świadczenie nienależnie pobrane – różnice.

 

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 września 2007 r., sygn. akt: I UK 90/07, wyjaśnił, że mimo pewnych różnic terminologicznych (art. 84 ustawy systemowej stanowi o “pobraniu nienależnego świadczenia” oraz o “kwotach nienależnie pobranych świadczeń”, natomiast art. 138 ustawy emerytalnej o “nienależnie pobranym świadczeniu”) łączą one dwa elementy, które są rozdzielone w przepisach prawa cywilnego. W przepisach prawa cywilnego pojęcie nienależnego świadczenia jest zobiektywizowane (art. 410 § 2 k.c.), natomiast elementy odnoszące się do stanu świadomości (woli) wzbogaconego są uregulowane odrębnie (art. 409 k.c.), a więc nie są objęte definicją tego pojęcia. W przepisach prawa ubezpieczeniowego następuje połączenie tych elementów w samej definicji “świadczenia nienależnie pobranego”, a więc w prawie ubezpieczeń społecznych “świadczenie nienależnie pobrane” to nie tylko “świadczenie nienależne” (obiektywnie, np. wypłacane bez podstawy prawnej), ale także “nienależnie pobrane”, a więc pobrane przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania). To jest właśnie podstawa rozróżnienia “świadczenia nienależnego” od “świadczenia nienależnie pobranego”.

Takie też rozróżnienie leży u podstaw bogatego orzecznictwa dotyczącego przepisów o zwrocie nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Orzeczenia te dotyczą wprawdzie różnych świadczeń i różnych sytuacji (faktycznych i prawnych), ale możliwe jest na ich podstawie dokonanie uogólnień.

Wynika z nich, że nie można żądać zwrotu świadczeń nienależnie pobranych:

  • gdy doszło do wypłaty świadczenia nienależnego wskutek błędnego wyliczenia (przez organ) wysokości świadczenia w decyzji o jego przyznaniu;
  • gdy organ rentowy wypłacał emeryturę wyższą od przysługującej na skutek (swojego) błędu.

ZUS może domagać się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia tylko wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę. Przyjmuje się, że obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc, że mu się nie należy, co dotyczy zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak też tej osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej.

Wypłacenie świadczenia w sposób, na który nie miała wpływu wina świadczeniobiorcy, nie uzasadnia powstania po stronie osoby ubezpieczonej obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia.

Nie można przyjąć, aby doszło do nienależnego pobrania świadczenia, jeżeli jego wypłata nastąpiła z przyczyn niezależnych od ubezpieczonego. Mogą to być zarówno przyczyny leżące po stronie organu rentowego (błąd), ale także okoliczności niezależne od organu (np. zaświadczenie pracodawcy o nieprawidłowej wysokości dochodu).

Każde świadczenie nienależnie pobrane jest nienależne, jednakże niekoniecznie musi być odwrotnie.

Świadczenie zawyżone lub wypłacane wskutek błędu organu rentowego jest nienależne, ale nie musi stanowić świadczenia nienależnie pobranego.

Czy ZUS na etapie wydawania decyzji o zwrocie świadczeń weryfikuje przesłankę nienależnego pobrania środków?

Nigdy nie widziałam sytuacji, gdzie ZUS w swoim postępowaniu badał świadomość osoby która pobrała świadczenie na dzień jego pobierania lub prawidłowość swojego pouczenia. Te elementy badanie są wyłącznie przed Sądem Ubezpieczeń Społecznych po wniesieniu odwołania od decyzji ZUS. Proszę pamiętać jednak, że nie we wszystkich sprawach Sąd uzna racje ubezpieczonemu, wskazując na brak świadomości nienależności świadczeń lub prawidłowego pouczenia organu rentowego, dlatego po otrzymaniu decyzji ZUS niezbędne jest skonsultowanie jej treści z prawnikiem specjalizującym się w prowadzeniu spraw ZUS.

Porady prawne Kraków

Porady prawne ZUS on-line
Tagi
Pokaż więcej
Dokumenty on-line - odwołania od decyzji ZUS

Kinga Matyasik-Ochlust

Jestem radcą prawnym i od 2009 roku prowadzę działalność na obszarze całej Polski walcząc przed Sądami w sprawach o emerytury, renty, zasiłki, świadczenia przedemerytalne, jak również o zaległe składki na ubezpieczenie. Dzięki dziesiątkom przeprowadzonych spraw, jestem w stanie wspomóc swoich klientów doświadczeniem nabytym w procesach, jak również znaleźć racjonalne argumenty na przeciwstawienie się bezzasadnym odmowom w decyzjach dotyczących przyznania gwarantowanych świadczeń.

Podobne artykuły

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Aby dodać komentarz rozwiąż równanie: *

Close