Odwołanie od decyzji ZUSPodleganie ubezpieczeniom społecznym
Czy ZUS może kwestionować podstawę wymiaru składek? Aktualne stanowisko sądów w zakresie podważania maksymalnej podstawy wymiaru składek.
Temat podważanie podstawy wymiaru składek na naszym blogu był poruszany wielokrotnie i zawsze staliśmy na stanowisku, że ZUS nie ma prawa do podważania podstawy wymiaru składek, niemniej jednak praktyka sądów w tym zakresie jest różna.
W niektórych częściach Polski Sądy stanowczo krytykują działania ZUS w zakresie podważania podstawy wymiaru składek wskazując, iż jest to działanie niedopuszczalne. W innych zaś Sądy przeszły z taką praktyką do porządku dziennego. Moja obserwacja wskazuje, że im dalej na wschód tym panuje większe poparcie dla uznania możliwości kwestionowania zadeklarowanej podstawy składek na ubezpieczeni.
Chcielibyśmy zwrócić Państwa uwagę na kilka wyroków, które warto powołać w kontekście obrony tezy, iż ZUS nie może podważać maksymalnej podstawy:
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 kwietnia 2020 r., sygn. akt III AUa 1929/19, gdzie Sąd Apelacyjny wskazał, że: „na gruncie ubezpieczeń społecznych utrwalony jest bowiem pogląd, że prawo ubezpieczeń społecznych stanowi odrębną gałąź prawa w stosunku do prawa cywilnego, a jego przepisy mają charakter przepisów prawa publicznego, w których strony nie korzystają ze swoich praw podmiotowych regulowanych prawem prywatnym – kodeksem cywilnym lub kodeksem pracy, lecz w których Zakład Ubezpieczeń Społecznych realizuje wobec innego uczestnika stosunku prawnego ustawowe kompetencje organu władzy publicznej. Z tego względu stosunek ubezpieczenia społecznego nie jest stosunkiem cywilnoprawnym, opartym na równorzędności jego podmiotów i wzajemności (ekwiwalentności) świadczeń, lecz uregulowanym ustawowo stosunkiem publicznoprawnym opartym na zasadzie solidaryzmu, a wynikające z niego świadczenia stron tego stosunku nie są świadczeniami cywilnoprawnymi. Wprawdzie art. 1 k.p.c. kwalifikuje sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych do spraw cywilnych, jednakże czyni to jedynie według kryterium formalnego, opartego na poddaniu ich z woli ustawodawcy zasadom i trybowi postępowania przewidzianemu przed sądami powszechnymi i Sądem Najwyższym. Poddanie to nie przesądza o materialnoprawnym charakterze spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych, które wywodzą się ze stosunku o charakterze administracyjnoprawnym i z tego względu w postępowaniu przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznym rozpoznawane są w trybie i na zasadach określonych przepisami prawa ubezpieczeń społecznych, a w dalszej kolejności kodeksu postępowania administracyjnego (por.m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2007 r., sygn. II UK 106/07, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2006 r., sygn. I UK 128/06, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 września 1992 r., sygn. II UZP 17/92 i uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 1994 r., sygn. II UZP 15/94)”.
Podobne stanowisko zostało wyrażone w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 18 czerwca 2020 roku, sygn. akt III AUa 2022/19.
Co ważne stanowisko to jest dalej aktualne w orzecznictwie Sądu Najwyższego, w postanowieniu z dnia 29 września 2020 r., sygn. akt III UK 496/19, Sąd Najwyższy wskazał: „natomiast, jak trafnie zauważył Sąd Najwyższy w omawianej uchwale, po stronie osoby prowadzącej pozarolniczą działalność istnieje zatem uprawnienie do zadeklarowania w granicach zakreślonych ustawą dowolnej kwoty jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, wobec czego sposób w jaki realizuje to uprawnienie zależy wyłącznie od jej decyzji. Ingerencja w tę sferę jakiegokolwiek innego podmiotu jest więc niedopuszczalna, chyba że ma wyraźne umocowanie w przepisach. Kompetencji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do dokonywania ocen w zakresie sposobu wykonywania przez ubezpieczonego jego prawa nie można się zatem ani domyślać, ani wywodzić ich wyłącznie “z kardynalnych wartości i zasad obowiązującego systemu ubezpieczeń społecznych”.
W chwili obecnej do Sądu Najwyższego zostało skierowane zagadnienie prawne: “Czy Zakład Ubezpieczeń Społecznych, nie kwestionując samego tytułu do podlegania ubezpieczeniom społecznym z racji prowadzenia działalności gospodarczej, ma prawo do weryfikacji podstawy wymiaru składek na te ubezpieczenia w sytuacji, gdy będąca w ciąży kobieta już w pierwszym miesiącu prowadzenia działalności gospodarczej, przy nieznanej jeszcze skali przychodu (usługi fryzjerskie), deklaruje maksymalną, prawem dopuszczalną, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, a następnie, już w kolejnym miesiącu tej działalności korzysta z zasiłku chorobowego trwającego aż do dnia urodzenia dziecka, a następnie z zasiłku macierzyńskiego i kolejnych zasiłków chorobowych, opiekuńczych i znów macierzyńskiego, przy czym przerwy pomiędzy poszczególnymi okresami niezdolmości do pracy z powodu choroby były krótsze niż trzy miesiące, a na dzień wydania decyzji przez organ rentowy na 1474 dni zgłoszonej działalności gospodarczej, aż przez 1175 dni pobierała świadczenia z ubezpieczenia społecznego ( prawie 80% okresu działalności), co może wskazywać, że zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zadeklarowanie wysokiej podstawy składek miało na celu nie tylko podjęcie i wykonywanie zarobkowej działalności o charakterze ciągłym w rozumieniu art.2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j.Dz.U z 2017r., poz. 2168 ze zm.), lecz włączenie się do systemu ubezpieczeń w celu uzyskiwania właściwych świadczeń.”
Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt III UZP 5/20 i już 20 maja 2021 roku powinniśmy poznać rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego w ww. zakresie.
Czekamy na wyrok z niecierpliwością, bowiem w Kancelarii prowadzimy dziesiątki spraw, które dotyczą ingerencji w zadeklarowaną podstawę. W naszej ocenie odpowiedź powinna być przecząca!