W ostatnim czasie otrzymałam kilka zapytań od moich klientów dotyczących możliwości podjęcia zatrudnienia w czasie pobierania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Temu tematowi poświęcę więc dzisiejszy wpis.
Zgodnie z przepisem art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. Nr 135, poz. 1268 ze zm.) renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:
1) przed ukończeniem 18 roku życia;
2) w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia,
3) w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.
Natomiast w oparciu o przepis art. 15 ustawy o rencie socjalnej do określenia pojęcia niezdolności do pracy stosuje się odpowiednio przepis art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm.), który zawiera ustawową definicję niezdolności do pracy.
Zgodnie z art. 12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.
Przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się: stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (art. 13 ust. 1 ustawy). Ubezpieczony może być uznany za częściowo niezdolnego do pracy, gdy zachował zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (np. wymagającej niższych albo niewymagającej żadnych kwalifikacji), lecz jednocześnie utracił w znacznym stopniu zdolność do wykonywania pracy, do której posiada kwalifikacje (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 września 2006 r., I UK 103/06, OSNP 2007/17-18/261).
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem dokonując analizy pojęcia “całkowita niezdolność do pracy” należy brać pod uwagę zarówno „kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi sprawność osoby ubiegającej się o rentę w stopniu powodującym niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania, tj. wykonywania jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, a więc jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym” (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2008 r. I UK 264/07 M.P.Pr. 2008/10/548, wyrok SN z dnia 9 marca 2006 r. II UK 98/05 OSNP 2007/5-6/77).
Możliwość uznania całkowitej niezdolności do pracy jest wykluczona przy zachowaniu choćby ograniczonej zdolności, ale w normalnych warunkach, tj. na tzw. ogólnym rynku pracy, co potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku Sąd Najwyższy z dnia 8 grudnia 2000 r. wydanym w sprawie II UKN 134/00 (opubl. OSNP 2002 r., Nr 15, poz. 369), w którym Sąd Najwyższy stwierdził, że przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia ale w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu. Natomiast wyjaśnienie treści pojęcia “pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji” wymaga uwzględnienia zarówno kwalifikacji formalnych (zakresu i rodzaju przygotowania zawodowego udokumentowanego świadectwami, dyplomami, zaświadczeniami), jak i kwalifikacji rzeczywistych, czyli wiedzy i umiejętności faktycznych, wynikających ze zdobytego doświadczenia zawodowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2012 r., I UK 279/11, LEX nr 1165283).
W judykaturze zgodnie przyjmuje się, że przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy z art. 12 ust. Ustawy o emeryturach i rentach z FUS odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 grudnia 2000 r., II UKN 134/00, OSNAPiUS 2000, Nr 15, poz. 369 oraz z dnia 4 lipca 2013 r., II UK 403/12 , LEX nr 1350309). Orzeczenie całkowitej niezdolności do pracy jest zatem wykluczone wówczas, gdy zachowana została choćby ograniczona zdolność do wykonywania zatrudnienia, jednakże co należy podkreślić, podejmowanego w tzw. normalnych warunkach, czyli nie w warunkach pracy chronionej (por. również wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 25 września 2013 r., III AUa 1267/13, LEX nr 1381340 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 8 stycznia 2016 r., III AUa 409/15, LEX nr 2026192). W świetle przywołanego powyżej orzecznictwa w pełni uprawniona jest konstatacja, iż osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy na ogólnodostępnym rynku pracy, z wyłączeniem zatrudnienia w warunkach specjalnie przystosowanych dla potrzeb osób niepełnosprawnych, spełnia przesłanki całkowitej niezdolności do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 4 listopada 2016 roku, sygn. akt III AUA 1811/15.
Przy czym nadmienić należy, iż wykonywanie przez osobę całkowicie niezdolną zatrudnienia pomimo istnienia tej niezdolności, w żadnym wypadku nie uniemożliwia mu prawa ubiegania się o przyznanie renty, co potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 stycznia 2002 roku, sygn. akt II UKN 709/00, stwierdzając iż:
„Wykonywanie zatrudnienia przez Ubezpieczonego, który kwalifikuje się do osób trwale niezdolnych do pracy, nie pozbawia go prawa ubiegania się o świadczenie rentowe”
To, że Odwołująca wykonuje doraźnie rutynowe prace pomocnicze pod kierunkiem i pod nadzorem osób trzecich, nie może być gwarantem efektywności etatowej pracy zawodowej w zupełnie innych warunkach i wymaganiach (tak Sąd Okręgowy w Ostrołęce w wyroku z dnia 6 listopada 2013 r., sygn. akt III U 587/13)
Pomimo faktu, iż zarówno Sąd Najwyższy, jak i sądy powszechne wskazuję na konieczność odnoszenia zdolności do pracy do normalnego rynku pracy, praktyka ZUS pokazuję, iż zatrudnienie osoby pobierającej rentę socjalną w warunkach pracy chronionej, bardzo często powoduje, iż ZUS wydaje decyzję odmowę w przedmiocie prawa do renty socjalnej.
Z obserwacji, wynikających z naszej wieloletniej praktyki wynika, iż podjęcie przez ZUS informacji o zatrudnieniu Ubezpieczonego, w większości sytuacji skutkuje „odebraniem” renty socjalnej i w tym kontekście bez większego znaczenia pozostaje fakt, czy praca odbywa się na normalnym rynku pracy, czy też w warunkach pracy chronionej. Obecnie ZUS jest bezwzględny w sprawach dotyczących świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Wobec powyższego, w mojej ocenie podjęcie pracy, nawet w warunkach pracy chronionej może w przyszłości mieć wpływ na orzekanie o całkowitej niezdolności do pracy, zwłaszcza uwzględniając obecną praktykę.
Działania ZUS są zmienne w zależności od stanów faktycznych i odgórnych wytycznych, należy jednak pamiętać iż decyzje ZUS podlegają kontroli sądów, które zobowiązane są stosować się do obowiązujących przepisów i utrwalonego orzecznictwa. Odebranie renty przez ZUS możliwe jest więc do zapobieżenia w drodze skutecznie złożonego odwołania od decyzji ZUS.
Podobne artykuły
Czy posiadajac rentę socialna całkowicie nie zdolny do pracy mogę wykonywać pracę zarobkowa 6 dni w tyg po 12godz dziennie?