W mediach głośno jest o planowanych przez ZUS kontrolach wypłaconych świadczeń postojowych. Rzecznik ZUS wyraźnie zapowiada kontrole wypłaconych świadczeń postojowych prowadzone we współpracy z Krajową Administracją Skarbową. ZUS obawia się, że część osób pobierających obecnie świadczenie postojowe sztucznie zaniżyło sprzedaż swoich usług, po to aby otrzymać świadczenie postojowe. Zaniżenie obrotu miałoby polegać m.in na braku wystawienie faktur w danym miesiącu pomimo wykonania usług, po to aby zmniejszyć wysokość osiągniętego przychodu.
Przeczytaj również: Świadczenie postojowe – fakty i mity
Pojawia się również problem świadczeń postojowych wypłaconych kobietom prowadzącym działalność gospodarczą, a przebywających obecnie na zasiłkach macierzyńskich. Od kilku moich klientek wiem, że ZUS w kwietniu 2020r. wypłacił im świadczenie postojowe.
Podstawowym kryterium uprawniającym do przyznania świadczenia postojowego jest brak posiadania innego tytułu do objęcia ubezpieczeniem społecznym. U kobiet prowadzących działalność gospodarczą i równocześnie pobierających zasiłek macierzyński mamy do czynienia ze zbiegiem tytułów do objęcia ubezpieczeniem i właśnie ta przesłanka dyskwalifikuje je z możliwości pobierania świadczenia postojowego.
Wypłacając świadczenie postojowe osobom przebywającym na zasiłkach macierzyńskich było więc błędem ZUS.
Zgodnie z art. 84 ustawy systemowej:
Osoba która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.
Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:
- świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;
- świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.
Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, a w pozostałych przypadkach – za okres dłuższy niż ostatnie 3 lata.
Co w sytuacji gdy ZUS uzna, że świadczenie postojowe zostało wypłacone bezpodstawnie?
Oczywiście wyda w tym przedmiocie decyzję o odmowie przyznania świadczenia postojowego oraz zwrocie wypłaconych sum pieniężnych.
Czy po otrzymaniu decyzji o zwrocie świadczenia postojowego, muszę zwracać pobrane kwoty?
To zależy!
Istotną cechą nienależnie pobranego świadczenia z ubezpieczeń społecznych jest świadomość osoby pobierającej świadczenie, co do nieprzysługiwania jej prawa do tego świadczenia w całości lub w części od początku albo w następstwie mających miejsce później zdarzeń (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2001 r., II UKN 338/00).
Powyższe oznacza, iż żeby mówić o zwrocie pobranego świadczenia postojowego ZUS musi udowodnić, iż osoba pobierająca świadczenie postojowe była świadoma jego nienależności od samego początku.
Wracając do kazusu kobiet na zasiłku macierzyńskim, które pobrały świadczenie postojowe, moim zdaniem nie może być mowy o tym że wiedziały że postojowe im nie przysługuje. Tylko świadczenie pobrane ze świadomością jego nie należności będzie zwracane do ZUS.
Czy to jedyna droga walki z ZUS?
Należy pamiętać również o tym, iż ZUS może odstąpić od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin ich płatności albo rozłożyć je na raty, jeżeli:
- zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności lub
- kwota nienależnie pobranych świadczeń nie przewyższa kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 grudnia 2019r. sygn. akt: III AUa 1479/19, czytamy iż:
Okolicznościami uzasadniającymi odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń w części lub w całości jest: brak majątku, z którego możliwe byłoby dochodzenie od osoby zobowiązanej zwrotu świadczeń oraz ustalenie, że w przypadku zwrotu świadczeń osoba zobowiązana lub osoby pozostające na jej utrzymaniu zostałyby pozbawione niezbędnych środków utrzymania. Zatem, nie powinno budzić wątpliwości, iż przy rozpatrywaniu wniosków opartych na przepisie art. 84 ust. 8 pkt 1 ustawy systemowej decydują okoliczności leżące po stronie zobowiązanego, czyli jego sytuacja rodzinna i majątkowa, a także jego sytuacja zdrowotna i zdolność do podjęcia zarobkowej umożliwiającej zwrot nienależnie pobranego świadczenia.
Jak wskazał Sąd w cytowanym wyroku, także sytuacja osobista jest determinantem zwrotu świadczeń. Jeżeli po wniesieniu odwołania wykażemy, że zwrot świadczeń w sposób istotny wypłynie na nasz byt, pozbawiając nas środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb życiowych – Sąd może odstąpić od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.
Jak zostało wyżej przedstawione, wydanie przez ZUS decyzji o odmowie prawa do świadczenia postojowego wcale nie musi oznaczać, iż takie świadczenie należało będzie zwrócić. Problem w tym, że weryfikacja czy świadczenie postojowe ma podlegać zwrotowi nastąpi dopiero na drodze postępowania sądowego po wniesionym odwołaniu od decyzji ZUS.
W momencie otrzymania decyzji o odmowie przyznania świadczenia postojowego zalecam weryfikację decyzji przez prawnika specjalizującego się w sprawach ZUS i wspólne ustalenie, czy warto walczyć z wydaną decyzją o zwrocie.
Podobne artykuły
